Vraag en antwoord over opvang Oekraïense vluchtelingen, asielzoekers en statushouders in de gemeente Ouder-Amstel

Wat is het verschil tussen een (Oekraïense) vluchteling, een asielzoeker, een statushouder en een nieuwkomer?

Een vluchteling is volgens het internationale vluchtelingenverdrag iemand die in zijn herkomstland bang is voor vervolging op grond van ras, godsdienst, nationaliteit, politieke overtuiging of het behoren tot een bepaalde sociale groep.

Oekraïense vluchtelingen hoeven geen asiel aan te vragen om voor opvang in aanmerking te komen. Het gaat om mensen met de Oekraïense nationaliteit en mensen met een andere nationaliteit, maar die wel vanwege de oorlog Oekraïne moesten ontvluchten. Vluchtelingen uit Oekraïne mogen in Nederland verblijven, werken, naar school en ontvangen leefgeld en vaak begeleiding.

Een asielzoeker is iemand die om uiteenlopende redenen zijn of haar herkomstland heeft verlaten om in een ander land bescherming te zoeken door asiel aan te vragen. Asielzoekers zijn mensen die in Nederland willen wonen. Zij melden zich aan bij het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) voor een asielprocedure, in Ter Apel en Schiphol. Zolang er geen beslissing over de asielaanvraag is, blijft deze persoon asielzoeker.

In Nederland gaat vervolgens de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) na of de asielzoeker erkend wordt als vluchteling. Daarbij wordt er gekeken of de asielzoeker gevaar loopt als hij of zij wordt teruggestuurd naar het herkomstland en dus bescherming nodig heeft. Niet iedere asielzoeker is dus een vluchteling.

Zodra een asielzoeker als vluchteling erkend is en in Nederland mag blijven, krijgt diegene een tijdelijke verblijfsvergunning voor een periode van vijf jaar.
Een vluchteling met een permanente verblijfsvergunning wordt een ‘statushouder’ genoemd. Zij starten met inburgering, integratie en het zoeken naar werk. In Ouder-Amstel wonen ze vooral in woningen, niet in een opvang.

Tot slot gebruiken we de term ‘nieuwkomer’. Nieuwkomers staan voor personen die niet in Nederland geboren zijn, maar hierheen zijn gekomen met als doel om voor langere tijd te blijven. De term omvat vluchtelingen, statushouders, en andere personen die naar Nederland zijn gekomen voor bijvoorbeeld gezinshereniging, studie of werk.

Wat wordt bedoeld met taakstelling van de gemeente voor statushouders? 

De landelijke overheid bepaalt elk half jaar hoeveel statushouders gemeenten moeten huisvesten. Dit aantal staat in de taakstelling voor huisvesting vergunninghouders. De verdeling over gemeenten hangt af van hoeveel mensen er in een gemeente wonen. De taakstelling voor Ouder-Amstel voor het eerste half jaar van 2023 is 17. Dat kunnen ook minderjarige statushouders zijn. 

Wanneer mag een asielzoeker in Nederland blijven? 

Zie hiervoor: rijksoverheid.nl/onderwerpen/asielbeleid/vraag-en-antwoord.

Welke vluchtelingen kunnen we in de opvang verwachten?

De gemeente vindt het belangrijk om een veilige opvang te creëren. In overleg met het COA wordt goed gekeken hoe dit kan worden georganiseerd. Aan de hand hiervan wordt gekeken welke vluchtelingen welke opvang zullen betrekken. 

Kan Ouder-Amstel, net als in Albergen (gemeente Tubbergen), opeens verplicht worden een groot aantal asielzoekers op te nemen? 

Ja, er is een nieuw wetsvoorstel aangenomen om als het totale aanbod niet voldoet aan het benodigd aantal plekken, de provincies en gemeenten vanaf mei 2023 de aanvullende plekken onder wettelijke taak zullen verdelen. Provincies en gemeenten krijgen hierbij de ruimte voor oplossingen die werken in de lokale praktijk. 

Wat is het COA?

COA staat voor het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers. Zij biedt in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid opvang aan asielzoekers die in Nederland zijn. 

Wat doet het COA precies?

Het COA is verantwoordelijk voor plaatsing en opvang van asielzoekers in opvanglocaties verspreid over heel Nederland, totdat over hun asielaanvraag is beslist. Op dit moment worden deze taken deels door de veiligheidsregio’s uitgevoerd omdat het COA kampt met een tekort aan personeel.

Hoeveel Oekraïense vluchtelingen neemt Ouder-Amstel op? 

Op dit moment vangt Ouder-Amstel maximaal 220 vluchtelingen uit Oekraïne op in opvanglocatie Entrada 700 in Amsterdam-Duivendrecht. Ongeveer 10 vluchtelingen verblijven bij particulieren in de gemeente. 

Welke opvanglocaties zijn er momenteel in Ouder-Amstel en wat kunnen we in de toekomst verwachten? 

Op het bedrijventerrein Entrada in Duivendrecht is een kantoorpand, Entrada 700, verbouwd voor het opvangen van 220 vluchtelingen uit Oekraïne. In juni 2023 zijn de eerste vluchtelingen ingetrokken. De opvang is tot december 2025 beschikbaar. 

Gaat Ouder-Amstel ook asielzoekers opnemen vanwege de situatie in Ter Apel?

Om Ter Apel te ontlasten worden overal in het land gekeken naar passende opvangplekken. De gemeente heeft hierin haar verantwoordelijkheid genomen door in het voormalig schoolgebouw aan de Wenckebachweg 144 van februari tot augustus 2023 tijdelijk 250 asielzoekers opgevangen. 
Voor asielopvang voor langere tijd werkt de overheid aan een wet (de Spreidingswet). Het doel is om de opvang van asielzoekers gelijknamig over gemeenten te verdelen. 

Hoeveel statushouders heeft Ouder-Amstel?

Het precieze aantal statushouders dat in de gemeente woont is niet bekend, ook omdat statushouders mogen wonen waar ze willen. 
De taakstelling voor het huisvesten van statushouders wordt elk half jaar vastgesteld. In de afgelopen jaren lag de taakstelling voor Ouder-Amstel rond de 20 statushouders per jaar, inclusief minderjarige statushouders.

Bepaalt Ouder-Amstel het aantal extra vluchtelingen dat ze opneemt? 

Volgens landelijke afspraken vangt iedere veiligheidsregio 450 asielzoekers op. De gemeenten binnen de veiligheidsregio Amsterdam Amstelland, waar Ouder-Amstel onder valt, kijken gezamenlijk waar ze de opvangplekken het beste organiseren.

Zorgen deze extra locaties voor vertraging van de bouw van woningen in de gemeente?

Nee, de ontwikkelingen voor woningbouw op Entrada lopen geen vertraging op. De tijd die nodig is om vergunningen te krijgen, bestemmingsplannen te veranderen en de sloop en bouw voor te bereiden is langer dan dat Entrada 700 een opvanglocatie is. 

Moet Ouder-Amstel zorgen voor een vervangende locatie?

Wanneer een vluchteling niet meer op een opvanglocatie kan wonen, is de landelijke overheid of het COA verantwoordelijk voor het vinden van een nieuwe opvanglocatie voor de vluchteling. 

Waar gaan de vluchtelingen heen als de opvang stopt?

Wanneer opvang eindigt zorgt het COA dat asielzoekers een nieuwe opvanglocatie krijgen. De veiligheidsregio zorgt dat de Oekraïners een nieuwe locatie krijgen.

Wie betaalt de kosten voor een transformatie van een gebouw naar opvanglocatie?

Het Rijk betaalt de kosten voor de transformatie.

Hoe lang kunnen vluchtelingen worden opgevangen op de huidige locaties?

De Oekraïense vluchtelingen die in Entrada 700 wonen, mogen hier tot 31 december 2025 blijven. 

Wat gebeurt er met een opvanglocatie als vluchtelingen terugkeren omdat het weer veilig is in hun land van herkomst?

Dat verschilt per gebouw en eigenaar. De vluchtelingen bouwen geen huurrechten op. Ze mogen dus niet in de opvanglocaties blijven. De opvang is tijdelijk en dat is ook vastgesteld in overeenkomsten tussen gemeente, eigenaren en huurders of gebruikers.
Zolang de opvanglocaties in gebruik zijn, worden de lege plekken opnieuw verdeeld. De veiligheidsregio verdeeld de plekken voor vluchtelingen uit Oekraïne. Het COA verdeeld de plekken voor vluchtelingen. 

Wie betaalt de kosten van de opvanglocatie

De landelijke regering, in Den Haag, vergoedt alle kosten die gemeenten maken, waarvoor gemeente Ouder-Amstel extra geld krijgt.

Wie betaalt het ‘leefgeld’ van de vluchtelingen?

Het leefgeld van de vluchtelingen uit Oekraïne en asielzoekers betaalt de landelijke regering. Gemeente Ouder-Amstel krijgt hiervoor extra geld.

Wie betaalt de kosten van het inrichten c.q. aanpassen van een gebouw tot opvanglocatie?

De kosten van het inrichten en aanpassen van een gebouw tot opvanglocatie betaalt de landelijke regering aan de gemeente.

Hoe zit het met de veiligheid en beheer van de diverse locaties? 

Om te zorgen voor de veiligheid van bewoners, zijn de opvanglocaties alleen toegankelijk voor bewoners en werknemers van de opvang. 

Voor de dagelijkse begeleiding en ondersteuning werkt de gemeente met maatschappelijke organisaties. In Entrada 700 werkt de gemeente met Participe Amstelland.

Beveiligingsbedrijf VMB Security & Services verzorgt 24 uur per dag en zeven dagen per week de beveiliging in en rond het gebouw om de veiligheid van bewoners, gebruikers en de omgeving te waarborgen. Via het telefoonnummer 029-7581583 zijn ze 24/7 bereikbaar voor veiligheidssituaties die direct met de opvang te maken hebben. Voor acute situaties kunt u terecht bij 112 of belt u de politie op (0900) 8844.

De gemeente is aansprakelijk bij calamiteiten.

Hoe wordt de leefbaarheid en veiligheid van omwonenden gemonitord?

Ouder-Amstel zorgt continue dat de leefbaarheid en veiligheid bewaard blijft, in samenwerking met onder andere de politie, boa's, woningcorporatie Eigen Haard en buurtwerkers. 
Bij verdachte situaties wordt een boa ingeschakeld. Een boa (buitengewoon opsporingsambtenaar) is een ambtenaar met een specifieke opsporingsbevoegdheid. Dat houdt onder andere in dat hij/zij mag onderzoeken of er bepaalde strafbare feiten zijn gepleegd. Boa's mogen verdachten aanhouden, iemands identiteit controleren, processen-verbaal opmaken en boetes uitschrijven.

Waar kunnen de vluchtelingen terecht als ze zich onveilig voelen?

Bij de politie of de beheerder van de locatie, die expertise hebben op het gebied van onveilige situaties zoals huiselijk geweld en bijvoorbeeld mensenhandel. 

Waar kunnen omwonenden terecht als ze zich onveilig voelen?

Bij spoed en direct gevaar kunt u bellen met de politie 0900 – 8844. In andere gevallen de gemeente op telefoonnummer 020 – 496 21 21. Of e-mailen naar vluchtelingen@ouder-amstel.nl.

Wie is het aanspreekpunt voor klachten van overlast b.v. lawaai of afval?

Voor klachten rondom Entrada 700 is dit de zorgcoördinator van de begeleidende organisatie, Participe Amstelland. Deze is te bereiken via vluchtelingen@ouder-amstel.nl, of telefonisch via de gemeente op telefoonnummer 020 – 496 21 21.

Gaan de politie en de boa’s extra rondes doen in de omgeving van een opvanglocatie?

Ja, als blijkt dat dit nodig is. Om onveilige situaties te voorkomen organiseert de gemeente een kennismaking tussen wijkagent, boa’s (buitengewoon opsporingsambtenaar), vluchtelingen en geïnteresseerde bewoners.

Mogen de vluchtelingen werken?

Vluchtelingen uit Oekraïne mogen arbeid in loondienst verrichten in Nederland zonder werkvergunning. De werkgever heeft wel een meldplicht. Asielzoekers mogen betaald werken zodra hun aanvraag 6 maanden in behandeling is.

Inwoners en organisaties als Coherente kunnen vluchtelingen ook helpen met een zinvolle dagbesteding, van taalles, sporten tot vrijwilligerswerk. 

Gaan de kinderen naar school?

Ja, kinderen van vluchtelingen in de basisschoolleeftijd gaan naar een taalklas mits daar plaats is. Anders wordt er gezocht naar een alternatief met vrijwilligers. Oudere kinderen gaan naar de internationale schakelklas (ISK) in het voortgezet onderwijs.

Krijgen ze extra taallessen?

Ja, de nadruk van de taalklas en de internationale schakelklas (ISK) ligt op taalkennis (zowel basisschool leeftijd als voortgezet onderwijs), zodat de kinderen na een jaar in het reguliere onderwijs kunnen instromen als ze hier nog verblijven. 

Onderwijs aan nieuwkomers:

In Nederland zijn er zowel basisscholen als middelbare scholen die kinderen die geen Nederlands spreken leren hoe het in Nederland werkt op school. Dit kunnen ook kinderen zijn die geen of weinig ervaring hebben met het Nederlandse onderwijs.

Wat gebeurt er als iemand vertrekt uit de opvanglocatie?

Voor Oekraïense vluchtelingen geldt dat zijn/haar plek vrijkomt en de veiligheidsregio vervolgens nieuwe vluchtelingen plaatst. Voor asielzoekers coördineert de veiligheidsregio dit, samen met het COA.

Ontvangen de vluchtelingen uit Oekraïne een uitkering?

Ze ontvangen leefgeld, wat de gemeente uitbetaalt maar door het rijk wordt gefinancierd. Verder hebben ze geen recht op uitkeringen. Gaan deze vluchtelingen werken dan stopt de leefgeldregeling. 
Het leefgeld bestaat uit 205 euro voor voedsel en 55 euro voor kleding en andere persoonlijke spullen per persoon per maand. Daarnaast hebben vluchtelingen die bij gastgezinnen verblijven ook recht op een bijdrage voor woonkosten.

Ontvangen asielzoekers een uitkering?

De asielzoekers ontvangen leefgeld van het COA. In de noodopvang is dit niet het geval. Het COA is bezig met een regeling om leefgeld uit te keren, zodat zij bijvoorbeeld voor zichzelf kunnen koken.  

Moeten vluchtelingen uit Oekraïne zich inschrijven in de gemeente?

Ja, dat moeten ze. Dit is nodig om leefgeld te kunnen uitbetalen. 

Moeten asielzoekers zich inschrijven in de gemeente?

Nee, dat hoeft niet. Maar om te kunnen werken hebben zij een BSN (Burgerservicenummer) nodig. Normaal gesproken kunnen asielzoekers vanaf 6 maanden na hun asielaanvraag via de IND een BSN aanvragen. Door achterstanden lukt dit nu niet. Daarom worden de asielzoekers toch in de gemeente ingeschreven zo lang zij in de opvang verblijven. 

Zijn vluchtelingen uit Oekraïne verzekerd voor medische kosten?

Ja. De vluchtelingen ontvangen zorg uit het basispakket van zorgverzekeringen. Extra kosten zoals mondzorg, acute pijnklachten, anticonceptie en abortuszorg worden door het rijk vergoedt. 

Zijn asielzoekers verzekerd voor medische kosten? 

Ja. Asielzoekers kunnen een beroep doen op zorg via Gezondheidszorg Asielzoekers (GZA). Mondzorg bij acute pijnklachten maakt daar onderdeel van uit.

Welke gemeenten maken deel uit van de Veiligheidsregio (Amsterdam-Amstelland)?

Aalsmeer, Amstelveen, Amsterdam, Uithoorn, Diemen en Ouder-Amstel.

Hoe is de samenwerking met de veiligheidsregio geregeld? 

De burgemeester zit in het bestuur van de veiligheidsregio. Ambtenaren overleggen wekelijks met de veiligheidsregio. Daar wisselen ze vooral kennis en ervaring uit, en maken wederzijdse afspraken over bijvoorbeeld welke gemeente wanneer en hoe lang welke vluchtelingen opvangt. 

Wat doet de gemeente Amsterdam?

Gemeente Ouder-Amstel huurt Entrada 700 van de gemeente Amsterdam. Amsterdam coördineerde de verbouwing.